ฟันคุด เป็นฟันที่ทันตแพทย์ไม่แนะนำให้เก็บเอาไว้อยู่แล้ว ดังนั้น ถึงแม้ไม่ได้จัดฟัน ก็แนะนำให้เอาฟันคุดออก ทั้งนี้ ก็เพื่อให้ง่ายต่อการดูแลรักษาสุขภาพช่องปาก แต่ความจำเป็นที่จะเอาฟันคุดออกก็ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น อายุ สภาพฟันและเหงือก ฯลฯ ซึ่งทันตแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาเป็นรายๆ ไป

การดูแลรักษาสุขภาพช่องปากในคนที่มีเครื่องมือจัดฟันอยู่จะยุ่งยากกว่าปกติที่ไม่มีเครื่องมือ ดังนั้น หากพบว่ามีฟันคุดที่ยากต่อการดูแลทำความสะอาด ก็มักจะได้รับคำแนะนำให้เอาออก ทั้งนี้ มิใช่เพื่อการจัดฟัน แต่เพื่อการดูแลรักษาสุขภาพช่องปากที่ดีขึ้นนั่นเอง แต่หากพบว่า ฟันคุดนั้นๆ มีทิศทางการงอกที่จะดันฟันที่เหลืออยู่ให้เคลื่อนที่ไป การเอาฟันคุดออกก่อน หรืออย่างน้อย ระหว่าง การจัดฟัน ก็น่าจะเป็นสิ่งที่พึงกระทำ เพราะหากไม่เอาฟันคุดออก หลังจัดฟันเรียบร้อย ก็มีโอกาสฟันเคลื่อนตัวไปจากตำแหน่งที่ต้องการ เกิดปัญหาฟันบิด ซ้อนเกกลับมาอีกได้ ทำให้ต้องกลับมาจัดฟันกันใหม่อีกรอบ ซึ่งการรักษาก็อาจยุ่งยากซับซ้อนขึ้นกว่าเก่า แต่ทั้งนี้ การใส่เครื่องมือคงสภาพฟัน (Retainers)
ยังคงเป็นสิ่งจำเป็น เพราะจะช่วยให้ฟันอยู่ในตำแหน่งที่ต้องการได้ แม้จะยังคงมีฟันคุด ก็จะช่วยให้การกลับไปซ้อนเก เกิดขึ้นได้ยากขึ้น
แต่ในที่สุดแล้ว ก็แนะนำให้เอาฟันคุดออก หากทิศทางของฟันคุดนั้น มีโอกาสจะดันฟันอื่นๆ ให้เคลื่อนได้

เมื่อไหร่ต้องถอนฟันเพื่อการจัดฟัน?

บางครั้ง การจัดฟันก็ต้องมีการถอนฟันเพื่อให้ผลการรักษาที่ดีที่สุด ฟันที่เรียงตัวเป็นระเบียบและทำให้รูปหน้าดูดีและสมดุลย์นั้นเป็นเป้าหมายของการจัดฟันทุกชนิด อย่างไรก็ตาม เนื่องจากในปัจจุบันนี้ เทคโนโลยีมีผลช่วยให้การจัดฟันก้าวหน้ายิ่งขึ้น ความจำเป็นในการถอนฟันจึงน้อยลง แต่ก็ยังคงมีอยู่บ้าง แล้วแต่กรณี

จำเป็นหรือไม่ ที่จะต้องจัดฟัน?

แล้ววิธีจัดฟันแบบไหนดีที่สุด?

การจัดฟัน เป็นการทำให้ฟันมีการเรียงตัวเป็นระเบียบสวยงามที่ไม่มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างดั้งเดิมของฟัน ดังนั้น ข้อดี คือ เป็นฟันของเราเอง ไม่ต้องเสริมเติมแต่งฟัน กระบวนการนวดเหงือกโดยธรรมชาติที่เนื่องมาจากอาหารที่เคลื่อนผ่านตัวฟัน จะยังคงเป็นปกติ เป็นผลดีต่อสภาพเหงือกและอวัยวะโดยรอบๆ ฟัน แต่ข้อเสียคือ ต้องใช้ระยะเวลานาน และค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง รวมทั้งความยากในการดูแลรักษาความสะอาดของช่องปากขณะมีเครื่องมือจัดฟันอยู่ นอกจากนั้น เมื่อจัดฟันเสร็จเรียบร้อย
ก็ต้องใส่เครื่องมือคงสภาพฟัน (Retainers) ในระยะยาว เพื่อคงไว้ซึ่งตำแหน่งของฟันที่ต้องการ หากวันใดไม่ได้ใส่เครื่องมือคงสภาพฟัน ฟันอาจคืนกลับไปอยู่ในตำแหน่งเดิมก่อนการจัดฟันก็เป็นได้

เวลาที่ใช้ในการรักษาด้วยการจัดฟันเป็นอย่างไร?

ส่วนมาก การจัดฟันจะใช้ระยะเวลารวมประมาณ 2 ปี อาจมากหรือน้อยกว่านี้ ขึ้นอยู่กับความยากง่ายของแต่ละสภาพปัญหา จากนั้น ก็ต้องใส่เครื่องมือคงสภาพฟันต่อ นานตราบเท่าที่อยากให้ฟันอยู่ในตำแหน่งหลังจัดฟัน

แล้วถ้าไม่มีเวลามารักษาต่อเนื่องล่ะ จะทำอย่างไร?

หากตัดสินใจเริ่มจัดฟันแล้ว คงต้องเสียสละเวลามาตามนัดทุกครั้ง เพื่อผลการรักษาที่ดีที่สุด และเกิดผลประโยชน์สูงสุดต่อผู้ที่จะจัดฟันเอง ส่วนมาก จะนัดมารับการรักษาประมาณเดือนละครั้ง นานประมาณ 24 ครั้ง (2 ปี) และหากทราบว่าไม่สามารถมารับการรักษาต่อเนื่องได้ตั้งแต่แรกที่ตัดสินใจจะจัดฟัน ควรพิจารณาจัดฟันในที่ที่สามารถไปได้ต่อเนื่องแทน หรืออาจพิจารณาวิธีการรักษาอื่นที่ไม่จำเป็นต้องมารับการรักษาต่อเนื่องด้วยความถี่มากเท่า

หากทราบว่าไม่สามารถมารับการรักษาทางจัดฟันต่อเนื่องได้หลังจากที่ได้รับการรักษาไปแล้วระยะหนึ่ง อาจพิจารณาส่งต่อการรักษาให้กับแพทย์ท่านอื่นที่อยู่ในบริเวณที่สามารถเดินทางไปรับการรักษาที่สะดวกกว่า

สามารถจัดฟันได้ในทุกคนหรือไม่?

อายุมากแล้ว จะจัดฟันได้หรือไม่?

อายุไม่ใช่อุปสรรคในการจัดฟัน เพียงแต่ว่า เมื่ออายุมากขึ้น กระดูกก็แข็งแรงหนาตัวขึ้น ทำให้การเคลื่อนตัวของฟันยากขึ้น จึงทำให้เวลาที่ใช้ในการเคลื่อนฟันนานขึ้น แต่หากจำเป็นต้องจัดฟัน ถึงจะอายุมากแล้ว ก็สามารถทำได้ ไม่มีปัญหา จากข้อมูลของสมาคมทันตแพทย์จัดฟันแห่งสหรัฐอเมริกาบอกไว้ว่า อายุที่เหมาะสมคือประมาณ 7 ปี วัยนี้ ฟันกรามแท้ซี่แรก และฟันแท้อีกหลายซี่เริ่มขึ้นมาในช่องปากแล้ว ทันตแพทย์จะสามารถตรวจ และประเมินสภาพของปัญหาที่อาจเกิดกับฟันและขากรรไกรได้ตั้งแต่เนิ่นๆนอกจากนั้นกระดูกขากรรไกร ก็จะเจริญขึ้นมากพอที่ทันตแพทย์จัดฟันจะมองเห็นได้ว่าจะเกิดปัญหาการสบฟัน
ต่อไปในอนาคตหรือไม่ อายุที่เข้ารับการรักษาทางทันตกรรมจัดฟันนั้น ไม่จำเป็นต้องเป็น 7 ปีเสมอไป แต่วัยนี้จะช่วยให้ผู้ปกกครองและทันตแพทย์ได้มีเวลาเฝ้าระวังพัฒนาการของเด็ก และจะได้ตัดสินใจถึงวิธีที่เหมาะสมที่สุดในการรักษา
วางแผนล่วงหน้า และป้องกันการเกิดปัญหาที่ซับซ้อน ยุ่งยากต่อไปได้ในอนาคต

ควรเตรียมตัวอย่างไรเมื่อต้องการจัดฟัน?

การจัดฟัน มีความเจ็บปวดหรือไม่?

การจัดฟัน เป็นการเคลื่อนฟันจากตำแหน่งเดิม ไปสู่ตำแหน่งที่ต้องการ ดังนั้น ย่อมเกิดความเจ็บปวดขึ้นอย่างแน่นอน แต่ความเจ็บปวดที่เกิดขึ้นนั้น จะไม่ยาวนานมากนัก ส่วนมาก จะปวดอยู่เพียง 3-4 วันหลังจากให้แรงกระทำต่อฟันเท่านั้น หลังจากนั้นก็จะไม่เจ็บปวดอะไรอีก จนกระทั่งมีการให้แรงกระทำอีก

นอกจากนั้น อาจเกิดการเจ็บเนื้อเยื่ออ่อน เนื่องจากการทิ่มแทงของเครื่องมือที่ติดอยู่ที่ฟัน ซึ่งสามารถแก้ไขได้โดย หากลวดยาวเกินไป ก็ทำการตัดลวดออกให้มากที่สุด หรืออาจใช้ขี้ผึ้งหุ้มรอบบริเวณเครื่องมือที่ทิ่มแทงเนื้อเยื่ออยู่ ก็จะช่วยบรรเทาความเจ็บปวดลงได้

ในขณะที่มีเครื่องมือจัดฟันอยู่ จะต้องดูแลรักษาความสะอาดและรักษาสุขภาพอนามัยในช่องปากให้ดี การแปรงฟันจะต้องแปรงให้ทั่วถึงยิ่งขึ้น ควรใช้ไหมขัดฟันทุกซอกฟัน ซึ่งทั้งการแปรงฟันและการใช้ไหมขัดฟันนั้น อาจต้องใช้อุปกรณ์ทำความสะอาดอื่นๆ มาช่วยด้วย จึงจะสามารถทำให้ทำความสะอาดได้อย่างทั่วถึงมากยิ่งขึ้น

ส่วนเมื่อจัดฟันเสร็จเรียบร้อยแล้ว เครื่องมือจัดฟันก็จะถูกถอดออกไปด้วย ฟันก็จะไม่มีอะไรยึดเอาไว้ จึงสามารถเคลื่อนที่ไปมาได้อีก ดังนั้น จึงควรใส่เครื่องมือคงสภาพฟัน เพื่อป้องกันปัญหาดังกล่าวแล้ว และเครื่องมือเอง รวมทั้งฟันที่จัดแล้ว ก็ต้องมีการดูแลรักษา และทำความสะอาดเป็นอย่างดีด้วยเช่นกัน

โตแล้วค่อยจัดฟัน จะสายเกินไปมั้ย ?

ฟันของลูกจะเรียงตัวได้เองเมื่อลูกโตขึ้นหรือไม่?

ส่วนมากแล้ว ฟันจะไม่เรียงตัวได้เอง ช่องว่างสำหรับฟันด้านหน้ามักไม่เพิ่มขนาดเลยเมื่อเด็กโตขึ้น ในคนส่วนมาก หลังจากฟันกรามแท้ซี่แรกงอกโผล่พ้นเหงือกแล้ว ช่องว่างด้านหน้ามักจะเริ่มค่อยๆ ลดลงเสียด้วยซ้ำ

มีแน่นอน เมื่อเริ่มติดเครื่องมือจัดฟัน ทันตแพทย์มักจะให้คู่มือการดูแลสุขภาพช่องปากขณะใส่เครื่องมือจัดฟันกลับไปปฏบัติด้วย ในนั้น จะมีเรื่องเกี่ยวกับอาหารที่ควรหลีกเลี่ยง เช่น น้ำแข็ง ลูกอมที่แข็ง ผักสด และอาหารเหนียวๆ (เช่น ลูกอมเหนียวหนึบทั้งหลาย) หากปฏิบัติตามได้ ก็จะช่วยลดการนัดหมายมาพบทันตแพทย์ด้วยเรื่องฉุกเฉินได้ เช่น เครื่องมือจัดฟันหลุดออกมา

สามารถจัดฟันในเด็กที่ยังมีฟันน้ำนมอยู่ได้หรือไม่ ?

ได้ ปัญหาของฟันและขากรรไกรบางทีต้องรีบรักษาเสียแต่เนิ่นๆ อย่างไรก็ตาม หากเด็กยังไม่สมควรที่จะรับการรักษา ทันตแพทย์จะนัดเพื่อติดตามการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กต่อไปเรื่อยๆ จนถึงเวลาที่เหมาะสมที่จะเริ่มให้การรักษา

การรักษาระยะแรก (Phase One) คือการเริ่มการรักษาในเด็กที่มีอายุตั้งแต่ประมาณ 7 ถึง 10 ปี ซึ่งจะทำในกรณีจำเป็นเท่านั้น โดยใช้เวลารวมประมาณ 12-21 เดือน วัตถุประสงค์ของการรักษาระยะแรกนี้มีดังต่อไปนี้

• เพื่อทราบถึงปัญหาตั้งแต่ระยะแรก จะได้ป้องกันมิให้ปัญหาลุกลามใหญ่โตในภายหลัง
• เพื่อสร้างเสริมและปรับเปลี่ยนให้ขากรรไกรที่มีฟันซ้อนเกกันนั้นมีการเจริญขึ้น เพื่อพัฒนาความสัมพันธ์ของขากรรไกรบนและล่างให้ดีขึ้น
• ท้ายที่สุด ก็เพื่อเพิ่มความมั่นใจในตนเอง เสริมบุคคลิกภาพ ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญยิ่งสำหรับวัยต่อไปเมื่อเด็กโตขึ้น
  

เหล็กจัดฟันที่ติดบนตัวฟัน นำกลับมาใช้ใหม่หรือไม่?

ไม่อย่างเด็ดขาด! เหล็กจัดฟันของคนไหน ก็เป็นของคนนั้น เราจะไม่นำมาใช้ในคนอื่นๆ อีกอย่างเด็ดขาด ทั้งนี้ เพื่อให้การรักษาได้ผลที่ดีที่สุดนั่นเอง

ระหว่างจัดฟัน ยังต้องหาหมอฟันทั่วไปอีกหรือไม่?

ต้องฉีดยาชาหรือไม่เวลาจัดฟัน?

ไม่เลย ไม่ต้องใช้ยาชาในการจัดฟันแต่อย่างใด

ได้เสมอ แต่อาจทำฟันยางไว้สำหรับเล่นกีฬาเพื่อป้องกันการกระทบกระแทกกับเหล็กจัดฟัน ทันตแพทย์จะมีฟันยา
งที่ทำขึ้นเฉพาะบุคคลให้ท่านหากต้องการ

จะจัดฟันได้หรือไม่ ถ้าใส่ครอบฟัน และมีฟันที่หายไปบางซี่ด้วย?

ได้เสมอ ฟันที่ทำครอบไว้ ก็เปรียบเสมือนฟันปกติที่มีวัสดุอุดฟันนั่นเอง และเมื่อมีฟันหายไปบางส่วน การจัดฟันก็จะสามารถช่วยให้ฟันที่เหลืออยู่เรียงตัวกันให้ดี เพื่อที่จะพิจารณาดูว่ามีเนื้อที่เหลืออยู่หรือไม่ และถ้าม
ี ก็จะได้ใส่ฟันทดแทนในบริเวณนั้นๆ ได้

ฟันซ้อนเก นิสัยการดูดนิ้ว การกลืนที่ผิดปกติ เอาลิ้นมาดันฟัน การหลุดไปก่อนเวลาอันสมควรของฟันน้ำนม การหายใจทางปาก ซึ่งมักทำให้เกิดโรคทางต่อมน้ำเหลือง เช่น อดีนอยด์ (adenoid) และ ทอนซิล (tonsil) เหล่านี้ล้วนแต่ทำให้เกิดฟันอยู่ในตำแหน่งที่ไม่ถูกต้องทั้งสิ้น นอกจากนั้น ยังมีเรื่องของกรรมพันธุ์ ฟันเกิน ฟันขนาดใหญ่หรือเล็กเกินไป การที่ไม่มีการสร้างฟัน ช่องห่าง ขากรรไกรเล็ก ต่างก็ทำให้เกิดปัญหาฟันซ้อนเกได้ทั้งสิ้น

เมื่อไหร่จึงจะเหมาะสมในการให้เด็กรับการจัดฟัน?

ทำไมการรักษาทางทันตกรรมจัดฟันตั้งแต่อายุยังน้อยจึงสำคัญ?

จากการวิจัยพบว่า ปัญหาทางทันตกรรมจัดฟันที่ซับซ้อนหลายปัญหาจะสามารถแก้ไขได้ง่ายขึ้น หากโครงสร้างของกระดูกร่างกายยังคงอยู่ในช่วงเวลาเจริญเติบโตและ ยืดหยุ่นได้ การแก้ไขปัญหาที่โครงสร้างของร่างกายในช่วงอายุยังน้อยจะทำให้สามารถเตรียมสภาวะในปาก
ให้เหมาะสมกับการงอกของฟันแท้ที่เราต้องการให้เป็นได้ หากมีเนื้อที่มากพอ ฟันแท้ก็จะสามารถงอก
ขึ้นมาได้เรียงเป็นระเบียบดี และหากฟันงอกขึ้นมาเรียงตัวได้ดี โอกาสเกิดการซ้อนเกหลังเอาเครื่องมื
อจัดฟันออกก็จะลดลง ได้มากอย่างชัดเจน หลังจากฟันแท้ขึ้นครบ ซึ่งมักเป็นช่วงอายุ 12-14 ปี การติดเครื่องมือจัดฟันทั้งปากจะช่วยจัดให้เกิดการเรียงตัวและการสบฟันอย่างสมบูรณ์แบบใน ทุกราย
ละเอียดมากขึ้น ดังนั้น ในระยะแรกของการจัดฟันก็จะเร็วและง่าย การรักษาระยะนี้มักใช้เวลาประมาณ 12-18 เดือน และจะไม่เริ่มจนกว่าฟันแท้จะขึ้นครบ การรักษาทางทันตกรรมจัดฟันชนิดสองระยะนั้น จะช่วยให้เกิดผลที่ดียิ่งขึ้น และจะช่วยให้ลดโอกาสที่จะต้องถอนฟันแท้หรือแม้แต่การผ่าตัดขากรรไกรอีกด้วย การรักษาที่กระทำในช่วงที่ยังม
ีฟันน้ำนมอยู่จะเรียกว่า ระยะแรก (Phase 1) ระยะท้ายของการรักษาหลังจากที่ฟันแท้งอกขึ้นครบจะเรียก ระยะที่ 2 (Phase 2)

จะเจ็บปวดมั้ย?